Rutte biedt opnieuw excuses aan aan Nederlandse veteranen bij Nationaal Indisch Monument

Minister-president Mark Rutte heeft zaterdag bij de 35e jaarlijkse herdenking bij het Nationaal Indisch Monument 1945-1962 in Roermond opnieuw excuses aangeboden aan veteranen die in een strijd waren geplaatst die “niet te winnen was”. Hij erkende ook wijdverbreid extreem geweld aan de Nederlandse kant van het conflict.

In navolging van de verontschuldigingen die het kabinet aan het begin van het jaar maakte, sprak Rutte de menigte toe over een “onmogelijke missie”, waarbij de autoriteiten de Nederlandse militairen en dienstplichtigen onvoldoende steunden. De jaarlijkse herdenking is voor Nederlandse militairen die tussen 1945-1962 zijn omgekomen tijdens de slag in voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea.

De verantwoordelijkheid ligt bij de autoriteiten van die tijd – zoals de regering, het parlement en het leger – “niet bij de individuele dienstplichtigen”, zei Rutte. Hij benadrukte dat de onmogelijke positie waarin veteranen werden geplaatst, hen en hun families tot op de dag van vandaag heeft geraakt.

“Excuses aan alle veteranen die zich destijds als goede soldaten gedroegen”, aldus Rutte. “Excuses aan al diegenen die sindsdien ernstige fysieke en mentale gevolgen hebben ondervonden, iets waar lange tijd te weinig aandacht en erkenning voor is geweest.” De premier bood ook zijn excuses aan aan latere generaties, “die zijn opgegroeid met de pijn en het verdriet van hun ouders en grootouders.”

De premier zei ook dat “we het hoofd moeten bieden” dat er extreem, wijdverbreid geweld was van Nederlandse soldaten in Indonesië en ook tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van de toenmalige kolonie. In februari verontschuldigde hij zich tegenover de Indonesische bevolking voor het geweld en voor ‘de vorige kabinetten die consequent wegkeken’. Deze verontschuldiging was ingegeven door de conclusies van het rapport “Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945 – 1950”, uitgevoerd door het Koninklijk Instituut voor Taal, Land en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Krijgsgeschiedenis (NIMH) en het NIOD, het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.

De voorzitter van het monument, Jo Kneepkens, had echter felle kritiek op de conclusies van het onderzoek en vertelde het publiek van veteranen dat de conclusies op veel punten onjuist waren. Hij vond dat de resultaten van het rapport niet in evenwicht waren en dat men vergeten was hoeveel positieve bijdragen Nederlandse soldaten destijds aan de Indonesische bevolking leverden.

Kneepkens sprak over de aanleg van wegen en voedselvoorziening – zaken die volgens hem in het onderzoek nauwelijks aan de orde kwamen. Bovendien had de overgrote meerderheid van de Nederlandse militairen een ondersteunende rol, zei hij, en is de meerderheid nooit betrokken geweest bij extremistische acties.

Een van de belangrijkste conclusies van het wetenschappelijk onderzoek, waar Kneepkens het tegen had, was dat extreem geweld van de Nederlandse krijgsmacht wijdverbreid was en vaak opzettelijk werd gebruikt. Dit werd getolereerd op politiek, militair en gerechtelijk niveau. Hoewel Kneepkens toegaf dat er sprake was van extreem geweld, zei hij dat het rapport de meerderheid van de militairen die zich correct hadden gedragen niet goed weergaf. “Ze verdienden dit niet”, zei hij, sprekend over “een gemiste kans”.

De opkomst bij de herdenking was veel kleiner dan in 2019, de laatste keer dat er een groot evenement bij het monument plaatsvond. De afgelopen twee jaar zijn er vanwege de coronapandemie slechts kleine particuliere herdenkingen geweest. Dat er dit keer veel minder veteranen naar Roermond kwamen, heeft volgens een woordvoerder van de stichting te maken met hun hoge leeftijd.