Het Nederlandse trambedrijf dat Anne Frank naar haar ondergang bracht, zocht na de oorlog herstelbetalingen, zo blijkt uit nieuw onderzoek

Berlijn (JTA) – Abraham Schuster was vijf jaar oud in het voorjaar van 1942 toen hij en zijn gezin uit hun huis in Amsterdam werden opgepakt en onder nazi-bewaking in trams werden gedreven.

Hij herinnert het zich nog levendig: “We werden meegenomen in een grote rasia [raid]. Net als vele anderen uit de stad werden we opgepakt en in trams gegooid.

Trams van het stadsvervoerbedrijf GVB brachten de Schusters – en tienduizenden Amsterdamse joden – naar treinen die hen naar een doorgangskamp in Nederland en uiteindelijk naar het concentratiekamp Bergen-Belsen in Duitsland brachten. Kampen in het door de nazi’s bezette Polen.

De meeste joden die in de trams werden gedwongen, overleefden het niet: ruim 100.000 Nederlandse joden – driekwart van de joodse bevolking van het land – kwamen om in de Holocaust.

Nu krijgt de lang vergeten rol van de Amsterdamse trams bij de deportatie van Joden nieuwe aandacht, dankzij de ontdekking van documenten waaruit blijkt dat de GVB rechtstreeks voor de nazi’s werkte – en dat het bedrijf zelfs na de oorlog probeerde zijn kosten terug te verdienen. Conclusie

Tot de documenten behoren onder meer een lijst van gedeporteerden met de namen van Anne Frank en haar familie, en kwitanties en onbetaalde rekeningen van het GVB aan de Duitse spoorwegen. Ze worden aan het licht gebracht door ‘Lost City’, een nieuwe film en boek over de geschiedenis van de Holocaust van de trammaatschappij, geproduceerd door Emmy Award-winnende Nederlandse filmmaker Willy Lindwer en zijn collega-historicus Gus Luijders.

Voor de film reisden Lindwer en Luijders door de stad in een van de oorspronkelijke trams waarmee 48.000 Joden de stad uit vervoerden en interviewden ze de laatste overlevenden.

De onthullingen hebben aanleiding gegeven tot hernieuwde pogingen om de Amsterdamse trammaatschappij zover te krijgen dat zij een of andere vorm van compensatie bieden, aangezien de NS in 2019 enkele miljoenen euro's heeft toegekend aan honderden lokale overlevenden van de Holocaust, hun weduwen of weduwnaars en hun toezeggingen. Kinderen.

Het GVB-management zei dat de onthullingen “ons met afgrijzen vervullen”. Een verklaring Deze week.

“We zijn blij met alle feiten die op tafel worden gelegd”, aldus het bureau, eraan toevoegend dat het in Amsterdam gevestigde Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in 2020 een alomvattend onderzoek heeft gelanceerd naar de rol van alle stadsagentschappen, inclusief het transportsysteem. . – In samenwerking met de nazi's. “Samen met de gemeente gaan wij in gesprek met de vertegenwoordiging van de Joodse gemeenschap in Amsterdam.”

De onthullingen komen op een moment dat de geschiedenis van de genocide in Nederland de aandacht trekt, waaronder de opening van het Nationaal Holocaust Museum volgende week. Volgend jaar zal het land voor het eerst zijn archieven over de Nederlandse samenwerking met de nazi’s openstellen voor publiek.

Een prominente Nederlandse Holocaust-historicus, Johannes den Gade, ontdekte de GVB-documenten decennia geleden voor het eerst, maar maakte ze niet tot de focus van zijn werk, vertelde Lindwer aan JTA. Toen Lindvers groep Ten Gate naderde, stuurde hij hen naar een verzameling objecten.

“Ik zei: 'Dit is verbazingwekkend. Dit is waar we naar op zoek zijn'”, herinnerde Lindwer zich in een interview. “Ik bedoel, het bewijst dat de Amsterdamse trein een belangrijke rol heeft gespeeld bij het weghalen van de Amsterdamse Joden.”

Eerder had het trambedrijf de kritiek op medeplichtigheid aan de nazi's van zich af geschud.

“Ze hebben altijd hun rol ontkend. Ze zeiden altijd: 'Nou, er moet onderzoek komen. We weten het gewoon nog niet.' Nu is het volledig bewezen.

Lindwer, wiens ouders de oorlog overleefden terwijl ze ondergedoken waren, vertelde JTA dat hij hoopte dat de organisatie zou overwegen ‘geld te steken in een fonds voor Holocaust-educatie en antisemitisme-educatie in Nederland’.

De Amsterdamse trammaatschappij GVB vroeg om geld om Joden te vervoeren als onderdeel van nazi-razzia's – waaronder Anne Frank, die later stierf in het concentratiekamp Bergen-Belsen, zo blijkt uit documenten. (Met dank aan Willy Lindwer)

Uit één van de documenten blijkt dat een incassobureau in 1947, twee jaar na de bevrijding, twee jaar lang probeerde 80 Nederlandse guldens (vandaag zo'n $500) terug te vorderen van de Duitse overheid voor het laatste tramvervoer – op 8 augustus 1944. De onbetaalde facturen betroffen het vervoer van Anne Frank en haar gezin, uit hun schuilplaats in het achterhuis gescheurd en naar hun dood gestuurd.

“Ik probeer contact op te nemen met de organisatie om deze kwestie met hen te bespreken”, vertelde Shannon Hertzberger, voorzitter van het Centraal Joods Bestuur van Nederland, aan JTA.

Er werd niet gereageerd op een brief die hij twee weken geleden stuurde, zei hij.

“Ze zeggen, ze hebben al gezegd, dat ze wachten op de publicatie van het rapport begin volgend jaar”, zei Hertzberger in een telefonisch interview. Maar “in dit geval is het vrij duidelijk: er zijn facturen.”

De nazi's betaalden tramrekeningen met geld dat in beslag was genomen van de Nederlandse joden en op een speciale rekening werd gestort ter dekking van de kosten van de evacuatie en evacuatie van joodse huizen, merkte Hertzberger op. ‘Dus betaalden de Joden voor hun eigen vervoer,’ zei hij.

Abraham Schuster en zijn ouders Aaron en Eva werden in april 1945 bevrijd uit het concentratiekamp Bergen-Belsen in Duitsland – hetzelfde kamp waar Anne Frank en haar oudere zus Margot minder dan twee maanden na de bevrijding stierven. Schuster's vader hielp later bij de wederopbouw van de joodse gemeenschap in Amsterdam en werd in 1955 benoemd tot opperrabbijn.

Trambedrijf GBV in Amsterdam vandaag zoals afgebeeld op 26 augustus 2022. (Steve Christo/Corbis via Getty Images)

Op 86-jarige leeftijd herinnert Abraham Schuster zich nog goed de dag dat zijn gezin in het voorjaar van 1942 uit Amsterdam werd gedeporteerd.

“Het was heel eng. Er was veel lawaai, maar ik moet zeggen dat er een Duitse soldaat was [heavy] Een man met een rood gezicht, een stevige man met een biergezicht, zoals ik het noem, hij was niet boos. Maar met hem kwamen ook Nederlandse collaborateurs. En ze zijn verschrikkelijk.

‘Ik voelde dat dit slecht was. Ik moest niet met hen meegaan. Dus ik protesteerde en huilde en huilde, maar [it was] Geen hulp natuurlijk.”

De Amsterdamse trams rijden nog steeds onder de naam GVB. Hertzberger zei dat hij bereid was vooruit te kijken.

“We kunnen het huidige bestuur niet de schuld geven van wat er tachtig jaar geleden is gebeurd”, benadrukte Hertzberger. “Wat we kunnen doen is met ze praten.”