Inwoners Greenpeace & Bonaire bereiden rechtszaak voor tegen de Nederlandse staat

Als er geen actie wordt ondernomen, wordt Bonaire ernstig getroffen door klimaatverandering. Een studie uitgevoerd door de Vrije Universiteit van Amsterdam (VU Amsterdam), in opdracht van Greenpeace Nederland, toont de ernstige gevolgen van de opwarming van de aarde op het Nederlandse Caribische eiland. De stijgende zeespiegel dreigt tegen het einde van deze eeuw een vijfde van het eiland te verzwelgen, koraalriffen zullen verdwijnen en hittegolven zullen toenemen. Voor de mensen die op Bonaire wonen, zal het leven nooit meer hetzelfde zijn. De Nederlandse overheid, die sinds 2010 verantwoordelijk is voor de bijzondere gemeente, heeft geen specifiek beleid om het laaggelegen eiland te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Greenpeace Nederland en inwoners van Bonaire eisen klimaatrechtvaardigheid voor het eiland.

Uit onderzoek van de VU Amsterdam blijkt dat mensen die op Bonaire wonen een groot risico lopen door de stijgende zeespiegel, de toenemende hitte en uitstervende koraalriffen. Het onderzoek kijkt naar de impact van verschillende klimaatscenario’s op het eiland¹⁾. Als de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5 graad, zoals afgesproken in het Klimaatakkoord van Parijs, zullen de gevolgen aanzienlijk kleiner zijn dan wanneer de opwarming van de aarde oploopt tot 2,7 graden of zelfs 4,4 graden. Nederland en de rest van Europa doen te weinig om de CO2-uitstoot te verminderen, waardoor de kans op de worstcasescenario’s voor Bonaire groter wordt.

Helen Angela (50, laborant en inwoner van Bonaire): “De informatie van de wetenschappers is zeer schokkend. Het is goed dat we deze informatie nu hebben, want op Bonaire is er weinig bekend over klimaatverandering en de gevolgen daarvan. We moeten nu niet stilzitten, maar samen handelen. Ik hoop dat veel mensen ons zullen steunen, we moeten dit samen doen.”

Judmar Emerenciana (25, grafisch ontwerper en inwoner van Bonaire) maakte een muurschildering over het onderwerp. “We lopen het risico onze cultuur te verliezen. Maar het is nog niet te laat, deze waarschuwing komt net op tijd voor ons om te handelen. Ik wil niet dat de slavenhutten in de toekomst onder water komen te staan, en dat we gaan denken: ‘dit hadden we kunnen voorkomen’.”

Overstroming van infrastructuur en cultureel erfgoed

Als de wereldwijde uitstoot niet significant wordt verminderd, dreigt tegen het einde van deze eeuw een vijfde van Bonaire in zee te verdwijnen. Als de uitstoot niet snel genoeg wordt teruggebracht, dreigt zelfs de hoofdstad Kralendijk te overstromen. Ook de laaggelegen zuidpunt van Bonaire wordt getroffen, waaronder Lac Cai, het oude vissersdorpje op het eiland. Stormen kunnen het risico op overstromingen verder vergroten. In elk van de onderzochte klimaatscenario’s zullen ook wegen en andere fundamentele infrastructuur worden beschadigd.

Klimaatverandering heeft ook een grote impact op de cultuur van Bonaire. In verschillende scenario’s kan cultureel erfgoed op Zuid-Bonaire bijvoorbeeld binnen dertig jaar verloren gaan. Een voorbeeld hiervan zijn de slavenhutten ²⁾een beschermd monument dat dateert uit de slavernijgeschiedenis van het eiland.

Stervend koraal

Het prachtige koraalrif rond Bonaire vormt een natuurlijke golfbreker en beschermt het eiland tegen overstromingen. Daarnaast is het koraalrif diep verbonden met de Bonairiaanse identiteit, een kraamkamer voor het zeeleven en wereldberoemd onder duikers. De toekomst staat op het spel door de klimaatverandering. Alleen in het meest optimistische klimaatscenario, waarbij de opwarming van de aarde net onder de doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs blijft, zullen de gevolgen voor 2050 niet groot zijn. In het meest extreme klimaatscenario zal de schade aan het koraal echter zo ernstig zijn dat tegen 2050 zullen er nog maar 13 van de 86 duikplekken over zijn. Hierdoor zal het duiktoerisme afnemen en dit zal een enorme impact hebben op de economie. In alle scenario’s sterft het koraal ook na 2050 verder af. De kans is daardoor groot dat al het koraal eind deze eeuw verdwenen is.

Impact op de volksgezondheid

Klimaatverandering kan ook grote gevolgen hebben voor de volksgezondheid op Bonaire. Bewoners hebben meer kans om fysiek te worden getroffen door hitte, een aandoening die bekend staat als hittestress. Dit leidt tot meer ziekte en meer sterfgevallen, mede doordat patiënten met hart- en vaatziekten ernstiger symptomen ervaren. Muggen die virussen verspreiden, zoals zika en knokkelkoorts, gedijen nog beter naarmate het klimaat warmer wordt, dus een groter aantal infecties met deze virussen wordt verwacht. Tot slot concluderen de onderzoekers dat door de impact van overstromingen en stormen de kans op psychisch trauma in de toekomst groot is.

Het is nu of nooit voor Bonaire

Het onderzoek maakt pijnlijk duidelijk dat maximaal 1,5 graad opwarming van de aarde een cruciale drempel is voor Bonaire. Als de doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs niet wordt gehaald, zijn er veel drastischer maatregelen nodig om de inwoners van Bonaire te beschermen.

Pieter van Beukering, hoogleraar Milieu-economie en directeur van het Instituut voor Milieukunde (IVM) aan de VU Amsterdam: “Tot nu toe heeft het Nederlandse klimaatonderzoek de Nederlands-Caribische eilanden, waaronder Bonaire, verwaarloosd. Dit rapport is een belangrijke eerste stap om daar verandering in te brengen. Ons rapport maakt nog niet duidelijk hoe we Bonaire het beste kunnen beschermen tegen klimaatverandering, maar het is duidelijk dat er dringend actie moet worden ondernomen.”

Rechtszaak tegen nalatige overheid

Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn sinds 2010 bijzondere gemeenten van Nederland, maar de Nederlandse overheid heeft vrijwel geen plannen om de eilanden te beschermen tegen overstromingen door de stijgende zeespiegel. Dit staat in schril contrast met de uitgebreide kustverdediging in het Europese deel van Nederland³⁾. Rijke landen, waaronder Nederland en andere Europese landen, zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de wereldwijde CO2-uitstoot en leveren toch geen eerlijke bijdrage aan de wereldwijde inspanningen om die uitstoot te verminderen. Bonaire dreigt hiervan de dupe te worden, want hoe warmer het wordt, hoe groter de gevolgen van de klimaatcrisis zijn voor de mensen die op het eiland wonen. Daarom bereidt Greenpeace Nederland zich samen met inwoners van Bonaire voor om de Nederlandse overheid voor de rechter te dagen.

Het beleid van de Nederlandse overheid voor Caribisch Nederland is niet alleen oneerlijk op het gebied van klimaat. Zo kunnen veel mensen amper rondkomen, omdat het minimumloon niet gebaseerd is op de kosten van levensonderhoud – zoals in Europees Nederland ⁴⁾.

“De overheid heeft de plicht om ons te beschermen tegen overstromingen, kustvernietiging en andere levensbedreigende gevolgen van de klimaatcrisis. Het zou niet moeten uitmaken in welke Nederlandse gemeente je woont, of het nu Bonaire, Ameland of Valkenburg is. Toch hebben de opeenvolgende kabinetten onder leiding van premier Rutte vrijwel niets gedaan aan deze gevolgen voor Bonaire. Dit is de reden waarom Greenpeace en eilandbewoners actie ondernemen en naar de rechter stappen om klimaatactie af te dwingen voor Bonaire”, zegt Faiza Oulahsen, hoofd Climate & Energy bij Greenpeace Nederland.

De eerste juridische stap, een dagvaarding aan de Nederlandse regering, wordt de komende maanden voorbereid.