‘Ik sta versteld’: 101-jarige Nederlandse vrouw herenigd met door nazi’s geplunderd schilderij | Brits nieuws

Op 101-jarige leeftijd is een Nederlandse vrouw herenigd met een schilderij dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s van haar vader was geplunderd, maar ze heeft besloten het te verkopen via Sotheby’s in Londen zodat haar familie kan profiteren van de opbrengst.

Charlotte Bischoff van Heemskerck, een niet-praktiserende baptist die zich bij het Nederlandse verzet aansloot, had nooit de hoop opgegeven het portret uit 1683 van Steven Wolters te vinden van Caspar Netscher, een Nederlandse meester wiens schilderijen zich in de National Gallery in Londen bevinden.

Het had in haar ouderlijk huis in Arnhem gehangen en was een geliefd bezit geweest van haar vader, Joan Hendrik Smidt van Gelder, een arts en directeur van het stadskinderziekenhuis, die was ondergedoken nadat hij weigerde de bevelen van de nazi’s op te volgen.

Na de Duitse inval in Nederland in 1940 had hij het schilderij opgeslagen in de Amsterdamse Bank in Arnhem, in de veronderstelling dat het daar veilig zou zijn. Maar de nazi’s braken de kluizen binnen en namen ze in beslag, te midden van wijdverbreide plunderingen, vernietiging en verwoesting.

In 1944 lanceerden geallieerde troepen Operatie Market Garden, waarbij de Britse 1st Airborne Division probeerde de strategisch belangrijke verkeersbrug over de Rijn bij Arnhem te veroveren, zoals te zien is in de klassieke film A Bridge Too Far.

Te midden van de chaos van de oorlog verdween het schilderij. Maar speurwerk van de in Londen gevestigde Commission for Looted Art in Europe, stelde vast dat het halverwege de jaren vijftig was opgedoken in een galerie in Düsseldorf, werd in 1969 in Amsterdam geveild en in 1971 door een particuliere verzamelaar in Duitsland verworven. Onderhandelingen met de verzamelaar leidde ertoe dat het schilderij in 2021 werd teruggegeven aan Bischoff van Heemskerck.

Terugdenkend aan het moment dat ze het weer zag, zei ze tegen The Guardian: “Ik was verbaasd.”

Haar vader stierf in 1969. Hij zou “zo blij zijn geweest dat het terugkwam”, zei ze.

Maar nadat ze het schilderij zes maanden had gekoesterd, heeft ze het naar Sotheby’s in Londen gestuurd, dat het op 6 juli zal veilen. Het is Geschat wordt dat het £ 30.000 tot £ 50.000 zal opleveren.

Ze zei: “Ik had vijf broers en zussen. Er zijn 20 nakomelingen en ze zijn heel lief, dus ik heb nooit het gevoel gehad dat het van mij was. Het is van de familie.”

Toen Christopher Marinello, een vooraanstaand restitutieadvocaat, hoorde dat het schilderij was teruggevonden, zei hij: “Het is geweldig voor de erfgenamen om na zo’n lange tijd iets terug te krijgen. Het is jammer dat te weinig verzamelaars en handelaren bereid zijn mee te werken met erfgenamen of zich vrijwillig aan te melden.”

Bischoff van Heemskerck was ‘een beetje’ geëmotioneerd over het schilderij omdat er oorlogsherinneringen doorheen waren gestroomd.

Ze herinnerde zich dat SS-officieren bij het ouderlijk huis opdaagden, net nadat haar vader was ondergedoken omdat, zoals “veel vrienden van ons [who] werden genomen, weigerde hij [follow] bevelen van de Duitsers”.

Ze voegde eraan toe: “Mijn vader was bijna gearresteerd door de geheime politie van de Duitsers… Ik opende de deur toen ze hem kwamen halen. Ze waren zo woedend… we moesten ’s nachts weg, we hebben genomen wat we konden.”

Ze sloot zich aan bij het verzet, werd koerier, en zou joden in haar huis onderdak hebben willen bieden, maar het zou te gevaarlijk zijn geweest omdat zowel haar vader als haar broer door de Duitsers werden gezocht.

Ze bagatelliseert haar moed: ‘Dat zou jij ook gedaan hebben, dat weet ik zeker. We hoopten dat we de oorlog zouden winnen en deden er alles aan om te helpen.”